Taliban neden IŞİD'le savaşıyor?

22 Aralık 2015 18:55

BBC'nin haberine göre, Afganistan'da Taliban güçleri, IŞİD'le mücadele için 'özel kuvvetlerini' görevlendirdi. Peki militan örgütler arasındaki bu savaşı kim kazanıyor?

IŞİD, Taliban'ın, çok sayıda yerli ve yabancı örgütün barındığı bölgedeki hâkimiyeti ve tekeline meydan okuyor.

Taliban'a bağlı kaç özel kuvvet IŞİD'e karşı savaşıyor?
Taliban kaynaklarına göre, örgütün özel kuvvetler komutanlığına bağlı özel görev kuvveti, 1000'den fazla savaşçısıyla Ekim ayında kuruldu. Bu kuvvet, diğer Taliban güçlerinden daha donanımlı ve daha eğitimli. Tek amaçları da IŞİD'i ezmek.

Özel kuvvetler, savaş kabiliyetlerine ve deneyimlerine göre itinayla seçilmiş. IŞİD'in var olduğu ve var olma potansiyeli olan Nangarhar, Farah, Helmand ve Zabul gibi eyaletlerde faaller.

Taliban, IŞİD'in olduğu her yere bu kuvvetleri konuşlandıracak. Diğer Taliban militanlarını da Afgan ordusu ile uluslararası güçlere bağlı askere karşı savaşmak için bırakacak.

TIKLAYIN: IŞİD 2015'TE TOPRAKLARININ YÜZDE 14'ÜNÜ KAYBETTİ

Kaç militan öldü?
IŞİD, Afganistan'da genişleme planları yaptığında Taliban da sessizce komutanlarına örgüte karşı 'mümkün olan her yoldan karşı koymaları' talimatını verdi.

Nisan'dan bu yana IŞİD ve Taliban, kendi topraklarını korumak veya yeni topraklar elde etmek için birçok defa karşı karşıya geldi. Çoğu hayal kırıklığına uğramış küskün Taliban militanı Afgan komutanların liderliğinde olan IŞİD hücrelerinin yanı sıra Pakistan ve Özbekistanlı militanlar da hedef alındı.

Çatışmalar, her iki taraftan da yüzlerce militanın öldürüldüğü Nangarhar, Helmand, Farah ve Zabul vilayetlerinde yoğunlaştı. Kesin rakamlar yok ama Taliban özel kuvvetlerinin Ekim ayından bu yana onlarca IŞİD militanı öldürdüğü düşünülüyor.

Afganistan'da Taliban birlikleri, IŞİD'e geçiş olmasından kaygılanıyor.
IŞİD'e göre ise başta Nangarhar olmak üzere bölgede çok sayıda Taliban gücü öldürdü. Bulabildikleri her yerde Taliban'ı hedef alıyorlar ve birliklerine tuzak kuruyorlar. IŞİD bu yılbaşında Nangarhar'da 10 Taliban savaşçısını başlarını keserek öldürdü.

Haziran ayında Taliban'ın eyaletteki 'gölge valisi' Mevlevi Mir Ahmed Gül, Peşaver'de düzenlenen suikast sonucu öldürüldü. Saldırının ardından IŞİD olduğu düşünülüyor.

Mevcut durumda, IŞİD ülkenin güneyinden ve batısından büyük oranda uzaklaştırılmış gibi görünüyor. Fakat özellikle Nangarhar ve Kunar vilayetleri gibi Afganistan'ın doğu bölgelerinde IŞİD'in hala küçük gruplar halinde varlığı sürüyor.

IŞİD ayrıca, diğer Özbek, Tacik, Çeçen ve Uygur militanlarıyla bağlantı kurup ülkenin kuzeyinde hücreler oluşturmaya ve uluslararası sınırları geçmeye odaklanmış durumda.

IŞİD ve Taliban ne zaman savaşmaya başladı?
Bu iki örgüt birbirlerine 2015 yılı Ocak ayında savaş ilan etti. Savaş ilanı, IŞİD'in, Afganistan'ın ve komşusu Pakistan, İran ve Orta Asya'nın eski adı olan 'Horasan' kolunu ilan etmesinin ardından geldi. Böylelikle, kökü Irak ve Suriye'deki çatışmalarda olan IŞİD resmi olarak Arap Dünyası'nın ilk defa dışına çıkmış oldu.

DAEŞ olarak da bilinen IŞİD, Taliban tarafından Afganistan İslam Emirliği'nin Emir ül Müminin olarak görülen kurucusu Molla Muhammed Ömer'in yetkisine meydan okuyan ilk militan örgüt oldu.

Taliban lideri, El Kaide liderlerine koruma sağladı ve liderler de Taliban'ın yetkisini kabul etti. Fakat IŞİD, açıklamaları ve propaganda videolarıyla Taliban'ın meşruiyetini sorguladı ve Taliban'ı Pakistan'ın istihbarat biriminin çıkarlarına çalışmakla suçladı.

IŞİD, Afganistan'ın kuzeyinde hücrelerini güçlendirmeyi hedefliyor.
Taliban da IŞİD'e 'paralel cihat cephesi yaratmaya son vermesi' çağrısıyla karşılık verdi.

Taliban, IŞİD lideri Ebu Bekir el Bağdadi'ye 16 Haziran tarihli açık mektubunda 'kendi başarılarını savunmak zorunda kalacakları' uyarısında bulundu.

IŞİD de bir hafta sonra, sözcüsü Ebu Muhammed el Adnani aracılığıyla yanıtında özellikle Horasan, Libya ve Suriye'deki rakiplerinden bahsedip Taliban'ı dini bir suç işlemekle suçladı.

IŞİD savaşçılarına, 'Hilafet'e katılmayan ve tövbe etmeyenlere' acımamaları, şefkat göstermemeleri talimatı verildi.

Durum Taliban için ne kadar ciddi?
Taliman'ın hâkimiyetine diğer militanlardan hiçbir zaman böyle doğrudan bir meydan okuma gelmemişti. Şimdi en büyük kâbusları, kendi kadrolarından IŞİD'e toplu geçiş olması.

Bunu önlemek için yeni düşmanlarıyla iki cepheden savaşıyorlar: Askeri ve ideolojik.

IŞİD, saldırgan bir militan devşirme yönetimi izliyor. Özellikle de görevden uzaklaştırılan veya gözden düşen komutanları hedef alıyor.

Molla Ahtar Mansur, Taliban içinde ayrılıklar yaşanmaya başlayınca 'birlik' çağrıları yaptı.
Örgüt ayrıca, Molla Ömer'in Temmuz ayında öldüğünün duyurulmasının ardından, Molla Ahtar Muhammed Mansur'un Taliban liderliğine getirilmesiyle daha görünür hale gelen Taliban içindeki iktidar mücadelesini kullanıyor.

Geçen ay Taliban'da ayrı bir fraksiyon kurulması ve bu fraksiyonun da IŞİD'e karşı mücadele ettiğini duyurmasıyla iç çekişme daha karmaşık bir hale geldi.

IŞİD'in büyük para kaynakları da cazibeli görüldü. Birçok kişi, özellikle de genç işsizler ayda 500 dolara kadar çıkan maaşlara kapıldı. IŞİD'in Afganistan'daki geleceği de IŞİD'in büyük topraklar ele geçirdiği Irak ve Suriye'deki varlığıyla yakından ilişkili. Fakat çoğu militan şimdi 'bekle ve gör' durumunda veya Taliban'ın IŞİD'e bağlılığa karşı sert misilleme yapmasından korkuyorlar.

Taliban'ı desteklemekle suçlanan güçlü Pakistan ordusundaki unsurlar da işlerin nasıl gelişeceğinin belirlenmesinde önemli rol oynayacak.

IŞİD ve İslam Emirliği karşı karşıya
İki grup arasında bazı ideolojik ve kültürel farklar var.

IŞİD, pan-İslamist (ümmetçi) bir örgüt ve sınırsız küresel cihat gündemi var. Tüm Müslüman ülkeler ve topraklarında oluşan tek bir siyasi oluşum kurmayı amaçlıyorlar.

Taliban, gündeminin Afganistan'la sınırlı, yerel olduğu konusunda ısrar ediyor. Amaçlarının Afganistan'ı 'yabancı işgalinden kurtarmak' ve yabancı askeri güçlerin ülkeden derhal ve tamamen çekilmesi olduğunu söylüyorlar.

Ebu Bekir el Bağdadi hilafet ilanıyla tüm Müslümanların kendisine biat ettiğini öne sürüyor. IŞİD'in Horasan kolunun Mayıs ayında yayınladığı videoda, dünyada iki Halife olamayacağı ve muvafık Halife'nin yanında diğerinin saf dışı kalması gerektiği söylendi.

IŞİD lideri Ebu Bekir El Bağdadi, 'hilafet' ilan edip biat çağrısı yaptı.
İdeolojik farklılıklar da var. Taliban, Sünni İslam'ın çoğu Afgan gibi Hanefi mezhebine bağlı, muhafazakâr bir hareket. Genelde Tasavvuf inancına sahiptirler, Şii karşıtı mezhepsel çatışmalardan kaçınırlar.

IŞİD, Sünni İslam'ın daha hoşgörüsüz Vahabi/Selefi ideolojini benimsiyor, Tasavvuf'a inanmıyor ve Şiileri dinsiz olarak görüyor.

IŞİD, Horasan kolunu oluştururken yaptığı açıklamasında amacın Tevhid inancının dayatılması ve 'Şirk koşulması' anlayışının yok edilmesi olduğunu duyurdu.

Taliban'ın din adamları da IŞİD'in meşruiyetine ve ideolojisine karşı fetvalar verip IŞİD'le mücadelenin din temelinde yürütüldüğünü söyledi.

İnsansız Hava Aracı (İHA) saldırıları ne kadar etkili?
Bu tip saldırılar Afganistan'da IŞİD militanlarına katılımı ciddi oranda durdurdu. Örgüt, 'Horasan Valiliği'ne üst düzey eski Pakistan Talibanı komutanı Hafız Said Han'ı ve yardımcılığına da üst düzey eski Afgan Talibanı komutanı Abdul Rauf Hadem'i getirdi.

Fakat göreve getirilmesinden yalnıza iki hafta sonra 9 Şubat'ta, Hadem Helmand'da ABD'nin İHA saldırısında öldürüldü. Birkaç gün sonra da halefi yine benzer bir saldırıda öldürüldü.

ABD'nin İHA saldırılarıyla IŞİD'in üst düzey isimleri öldürüldü.
Temmuz ayının başında da IŞİD'in önemli isimlerinden eski Pakistan Talibanı komutanı ve örgütün yerel sözcüsü Şahidullah Şahid Nangarhar vilayetine ABD'nin düzenlediği İHA saldırısında öldürüldü.

Birkaç gün sonra Afgan istihbarat birimi, Hafız Said Han'ın Nangarhar'a yönelik koordineli İHA saldırısında ölen 30 savaşçı arasında olduğunu duyurdu.

Örgüt ölüm haberini yalanladı fakat Han'ın ölmediğine dair de güvenilir kanıtlar sunamadı. Afgan yetkililer ve medya, geçtiğimiz son bir yılda ABD'nin İHA saldırıları ve Taliban'la mücadelede 1000'e yakın IŞİD bağlantılı militanın öldürüldüğünü söylüyor.

Afganlar IŞİD'den ne kadar korkuyor?
Bazı durumlarda IŞİD savaşçıları Orta Doğu'daki diğer benzer örgütlere kıyasla, özellikle 'fiili başkentleri' olarak gördükleri Nangarhar'da düşmanlarına daha sert cezalar uyguladı ve ölüm cezaları arttı.

Özellikle Ağustos'ta yayınlanan bir video ülke genelinde korku ve dehşet duygusu yarattı.

Videoda, IŞİD militanları aralarında ileri yaştakilerin de bulunduğu 10 kişiyi gözleri bağlı halde Achin kasabasında bir tepeye çıkarıp içleri patlayıcı maddelerle dolu deliklere zorla oturturlarken görülüyor.

IŞİD, Hafız Said'in öldüğü haberlerini yalanlayıp hala 'hayatta olduğunu' savundu.
'Tek Tanrı'ya inananlar, dinden dönenlerden intikam alıyor- 2" başlıklı videoda daha sonra da gözü bağlı kişilerin parçalanmış bedenleri görülüyor.

Nangarhar vilayetinin bazı bölgelerinde IŞİD militanları köylülerden, örgüte yeni katılan IŞİD'lilere evlenmek üzere eş vermelerini istedi, sigara içmeyi ve satmayı yasakladı.

Uyuşturucu ve afyon ekimi de yasaklandı. Aralık ayında IŞİD, Nangarhar'da örgüte üye kazandırmak için propaganda amaçlı yerel bir radyo kanalı kurdu.

IŞİD savaşçıları, örgüte karşıt yüzlerce kişinin evlerini yağmaladı, yaktı ve boşalan evleri aldı.

IŞİD'in ideolojisi ve hilafetin ilanı Güney ve Orta Asya'da birçok kişinin ilgisini çekse de bu vahşi taktikler bölgede aynı zamanda birçok kişiyi yabancılaştırdı.

Şimdi ne olacak?
Afganistan'daki IŞİD'in yükseliği, Taliban'ın üstünlüğüne karşı ciddi bir meydan okuma olarak görülüyor. Fakat birçok açıdan da Taliban'ın işine yaradı. Taliban liderleri bölge ülkelerinden birkaçıyla diyaloga girip IŞİD'in Afganistan'da zemin bulmasına izin vermeyeceklerinin ve istikrarı tehdit etmeyeceğinin teminatını verdi.

İran, Çin ve Rusya gibi bazı devletler, Afgan Talibanı'yla etkileşime girmedikleri eski politikaları gözden geçirmek zorunda kaldı.

IŞİD, Afganistan'da propaganda videolarıyla korku salıyor.
Taliban şimdi iki düşmana karşı savaşıyor: IŞİD ve Afgan hükümetiyle, hükümetin uluslararası müttefikleri (bir yandan da Taliban'dan ayrılan diğer fraksiyonlar).

IŞİD, hali hazırda kalabalık bir militan varlığı olan bölgede etkin bir güç olmakta zorlanıyor. Fakat bunu sağlarsa, bölgedeki ayaklanmayı temelden değiştirmekle kalmaz aynı zamanda Afganistan'daki barış sürecine dair umutları da sona erdirir.

Bölgedeki istikrarsızlık artar.

Bölgedeki devletlerin istikrar sağlanması için ortak bir plan öne sürmediği sürece, geleceğe ilişkin beklentiler de oldukça korkunç olacak gibi görünüyor.