Prof. Eryıldız Küresel Isınma ve Kirlenmeye Dikkat!
15 Eylül 2021 08:11
Çevre konusunda önemli çalışmalara imza atan Prof. Semih Eryıldız Küresel ısınma ve kirlenmeye karşı önerilerini Türkiye Gündemi ile paylaştı.
Prof. Dr. Semih Eryıldız akademik yaşamının önemli bölümünü Çevre ve çevre sorunlarına çözüm bulmaya ayırdı. Prof. Eryıldız ve bir grup arkadaşı bu amaçla Gröland'a bir bilimsel gezi yaparak Dünyayı bekleyen en önemli sorun olan ısınma ve kirlenmeyle ilgisi önemli saptamalarda bulundu.
Prof Eryıldız ısınma ve kirlenme konularıyla başetmek için hazırladığı çözüm önerilerini de açıkladı. Eryıldız'a göre belediyeler bu işin öncülüğünü yapabilir ve yapılaşma sırasında bile bu soruna kalıcı çözüm getirilebilir.
Semih Eryıldız'ın bilim çevrelerinde dikkati çeken çalışmasının tamamını okuyabilirsiniz.
KÜRESEL ISINMA ve KİRLENMEYİEKO YERLEŞİM PLANI ÇÖZER
Prof. Dr. Semih Eryıldız
Küresel ısınma artık yaşamımızın her anında her noktasında görünmektedir. İnsanoğlu bina ve kentlere enerji, su ve besin karşılamak için dünyayı ısıtıyor. Bu ısınma da insanlığın sonunu hazırlıyor; bunu artık her kez görüyor ve biliyor; Gelişmeleri somut olarak gösteren çarpıcı gözlem ve görsellerimiz var;
Araştırma için gittiğimiz Grönland’dan yeni döndük. Bildirimizi yeni tamamladık.
Kuzey kutbundaki erime ile ilgili çok özel görsellerimiz var. Dünyanın en önemli su varlığının yirmi yılda yok olacağı göründü. Bölgeye ilk kez yağan yağmur sürerse bu süreyi 6-7 yıla inecek.
Yarın artık bugündür; Günlük yaşamımızda bu durum kuraklığın artık kalıcı hale gelmesi- kıtlık açlık, deniz seviyesinin 7-8 metre yükselmesi örneğin boğaz yalılarına çatıdan girildikten sonra çoğunun yıkılması yanında yüz milyonlarca insanın ölümü, göçü, savaşlar gibi yakın gelecek sonuçları artık açıkça görünüyor.
Bu bilince ulaşmak elbette çözüm bulmanın ilk adımıdır:
Ancak bu bilinçlenme çözüme yöneliyor mu? Üst düzeydeki saptamalar, haberler ve kararlar işliyor mu? İşlese bile sorunun temeline inmeden ‘sonuç’ alınabilir mi? Çözüm olabilir mi? HAYIR. Sorun nereden çıkmış ise orada kaynağında ve yerinde çözülecektir. Sorunun kaynağı nedir? İnsanlık kendi yerleşimleri için yaptığı binalarıyla; enerji, su ve besin gereksinimlerini sağlamak için dünyayı ısıtıyor ve kirletiyor.
Halbuki Dünyayı ısıtmayan; kirletmeyen binalar yapmak mümkündür;
Akademik yaşamda ve kuramda bu öneriler hazırlandığı gibi Dünyada pratiği; örnekleri de her geçen gün çoğalıyor, ülkemizde de bazı modeller ve örnekler yaptık. Bu örneklerin kamuoyunda anlaşılması halinde, uygulamalar planlama, tasarım ve hesapla ülke ve dünyada yaygınlaşabilir. Küresel ısınma ve kirlenmenin tek çözümü budur. Örnekler herkezin anlayacağı netlikte anlatılıp kanıtlansa, eko planlama ve tasarımlar yaygınlaşır.
Tek bir binanın enerji, su ve besin almadan varlığını sürdüreceğini gösterebilirsek, bunun bir mahallede ve kentte de yapılabileceğini de gösterebiliriz. Böyle bir açıklama ısınma ve kirlenmeye karşı önemli katkı yapar.
Yapıların ısınma ve kirlenmeye verdiği zarar oranları aşağıdaki gibidir;
1. Enerji, Bina yapımı- yıkımı, ıstma, soğutma, aydınlanması ve hizmetler için (%40)
2. Su getirme, götürme, temizleme (%20)
3. Yiyecek, içecek üretimi, işlenmesi, nakli, atık işlenmesi (% 25) Kaynakların kalan oranı ulaşım ve diğerleri için harcanıyor.
HİPOTEZİMİZİ KANITLAMAK İÇİN DÜNYADA MİLYARLARCA ÖRNEĞİ OLAN İKİ KATLI BİR EVİ ELE ALACAĞIZ.
APARTMAN DAİRESİ VEYA BİR GÖKDELENE DE BİREBİR UYGULANABİLECEĞİ GÖRÜLECEKTİR.)
Binanın biçimi, yönü, açıklıkları, yerleşiminin ilkelere göre planlanması,
· Doğal havalandırma ve aydınlatma ile ışık ve hava tüpleri
· Yalıtım, yapım ve kullanım planlaması, yöreden temini
· Binaya bitişik sera
· Gri su kazançları ve evsel kompost-gübre
Binaya yüklenecek
· Fotovaltaik- güneş gözesi,
· Kollektör
· Isı pompası ve benzeri teknik destekli öğeler
· Ev tarımı
Çevrede
· Bağ bahçe bostan üretimi
· Gri, yağmur sularını toplayıp koruyan göletler
· Ulaşım ağırılığını yaya, bisiklet, elektrikli ve toplu taşıma aktarılması
Bu ve benzeri yapıları yakın çevresinde enerji su ve besin gereksinimini sağlar.
· Kısmen (enerji sakımlı)
· Tamamen (sıfır enerji) veya
· Fazlasıyla (+ enerji) karşılanabilir.
Bunu milyonlarca binada yapabiliyorsak bir kentin tamamı için yaparız.
Böylece örneğin İstanbul çevresinden enerji,su ve besin almaz, çevresine bunları verir.
Böylece fosil yakıt kullanan elektrik üretimi, gölleri yok eden ve nehirleri kirleten döngü ile besin ve gübre üretimi, nakliyesiyle ortaya çıkan ısınma ve kirlenme tersine döner. Ekotasarım ve planlamanın yaygın uygulaması kesin çözüm getirir. Bunun için yasal düzenleme ve devlet çapında önlemler gerekir;
Ancak iyi örnekleri geliştirmek için yetki ve sorumluluk yerel yönetimlerdedir.
Yeni yeşil yönetim 70 lerin üretici ve halkçı belediyecilik uygulamalarının da devamı olacaktır. Bunun için eko tasarım temelleri bina yapım yönerge, imar yönetmeliği işlenmektedir. Dünyadaki ciddi bütün belediyeler bu uygulamaları başlatmıştır. Her gün daha ileri ve başarılı örnekleri ortaya çıkıyor.
80 öncesi Ankara Belediyesinde Batıkentin ilk hali gibi muhteşem örnekler ve sonrasında İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlatılarak da bu konuda onaylı olan olan binalarda ‘eko uygulama rehberi’ gibi çok önemli ilk araştırma ve uygulamalar yapılmıştı. Bu belediyeler yeni daha iyi örnekler üretmek bir yana kendi bürokrasilerinde var olan bu iyi çalışmalarla bile ilgilenmediler.
1- Edilgin; mimarlık, malzeme seçimi ve yerleşim kazançları;
Güneş Erkesinden Yararlanma:
Yapı biçimii, özellikleri, yüzeylerde kullanılan malzeme ve renk özellikleri nedeniyle güneş toplamaktadır.
Yapı yüzeyinin en dikkat çekici öğesi olan doğal malzemelerden biri olan doğramalar ahşaptır. Ünlü deyiş “küçük güzeldir”’özdeyişini destekler nitelikte evin minimum ölçülerde tutulmasıyla gereksiz kaynak israfından kaçınılmıştır.
Yapı tüm yüzeyleriyle bir bütün olarak güneş toplayıcısı olması amacıyla bölge için optimum yön olan güneyden doğuya doğru 300 llik açı yapacak biçimde yerleştirilmiştir. Yapı açıklıkları da bu yönde tasarlanarak doğrudan güneş erkesinden yararlanılması düşünülmüştür. Doğu ve batı yüzeylerinde ise gereken en az açıklık planlanmıştır.
Yörede ve yakın çevresinde bulunan malzeme kullanımı sayesinde, hem taşıma masrafları çok büyük ölçüde azalmakta, hem çevreyi kirleten petrole dayalı ulaşımı indirgemiş, çevreyi kirleten endüstrileşmiş yapı malzemesine seçenek üretimleri artmakta, yörede iş, iştigal, sanat alanları açılmaktadır.
Kuzey cephesi 1 m. kadar gömülmektedir ve bu yüzey sağırdır. Böylece dış yüzeylerin olabildiğince azaltılması ilkesi uygulanmış olmaktadır. Açık yüzeylerin oranı ve yönüyle ısı kayıplarını en aza indirgerken ısı kazançlarını da çoğaltmak amaçlanmıştır. Yine yapının taban biçiminin kareye yakın olmasının nedeni dış yüzeyleri azaltarak ısı kayıplarını minimize etmektir.
Yalıtım
Yalıtım yapı kabuğunun fiziksel özelliklerini, rengini, yüzey özelliklerini değiştirir. Yapı tasarım ve planlama önlemleri arasında ağırlık yapıların yalıtımına verilmektedir. Yapıyı istenen erke akımlarına açmak, istenmeyen erke akımlarına karşı tamamen örtmek ve kapatmak yalıtımın amacıdır. Özellikle gereksiz cam kullanımının önlenmesi, ısı ve ışık yansıtan düşük emisyonlu cam iki ve üç katlı ve ara gazlarının kullanımı, bunların yanında pencere kenarlarına kışın yapraklarını döken bitki dikimi, yine pencere önlerine ve çok güneş alan satıhlara hareketli ve sabit gölgeliklerin planlanması, cam ardına dikey gölgeliklerin konması, ile erke tüketiminin %60 azaltılacağı savunulmaktadır.
Binaya bitişik sera sayesinde, hem bir ısıl tampon bölge oluşturarak evin dış etkilere doğrudan maruz kalması engellenmekte, hem de dolaylı kazanç yoluyla güneş erkesinden elde edilen ısının eve geçirilmesini sağlamaktadır. Yapıya itişik sera tek veya iki katlı bir evde olduğu kadar gökyararlarda da ekotasarımda zorunludur. İzlediğiniz örneklerde eve giriş seradandır. Sera kış aylarında gündüz bir yaşam, hafta sonu kalacaklar için de yatma mekanıdır. Serada gece yalıtımı düşünülmüştür. Kış gecelerinde sera yüzeyi mekanik makaralı bir sistemle kapatılacaktır. Seranın tabanı ısıl depolama amacıyla kaya dolgudur. Gündüz depolanan ısı, gece ev içine iletilecektir. Seranın dik yüzey açısı bölge için uygun olan 700 dir. Sera alanının bir kısmında da kışlık gereksinimlerikarşılamak üzere sebze yetiştirilecektir. Evin dışında yalnızca gereksinim kadar yiyecek yetiştirmek amaçlı başka seralar da öngörülür.
Doğal ışık, rüzgar, hava akışını engelleyen, mekan varlık ve kullanımını kendi tekdüze üstten bakıcı baskısı altına alan malzeme seçimleri de ekoloji diliyle mutlak karşı çıkılması gereken yapı kabuklarıdır.
1- Etkin; güneş gözesi, ısı, pompası, toplayıcı gibi başlıklar uygulanmıştır.
Güneş gözeleri- pilleri- fotovoltayik, PV; Bütün insan yerleşimlerinde Kentlerde, kent yakınlarında, insanların barınak ve işyerlerinde, elektrik üretimini sağlayacak temel araçtır. İlk olarak uydularda kullanılmıştır;
Güneş pilleri üstlerine düşen ışık ve ışınları elektrik akımına çevirirler.
Bir başka deyişle güneş erkesi güneş pilleri sistemleri sayesinde, doğrudan elektrik erkesine çevrilebilir. Yöntemin bilinen hiçbir kirletici etkisi yoktur. Üstelik üretim tasarımında yaratılan dizge, güneşin izlenmesi gerekli sayılmadığı sürece hiçbir hareketli parça olmadan işleyebilir. Birçok güneş hücresi saflaştırılmış silikondan üretilir. Hammaddesi doğada çok miktarda bulunan kumdur. Yarı iletkenler, güneş ışığı çarptığında, elektronları emerek küçük miktarda elektrik akımı üretir. Genellikle birçok hücrenin bir panoda birbirine bağlanması sonucunda 30 ila 100 watt arası üretim olan bir elektrik gücü kaynağı oluşur.
Gerek cam sathına yapışan tür güneş pilleri, gerekse yapı yüzeyi oluşturan kolektörler yapı tasarımının bir parçası olarak binanın dış kabuğunda yer almaktadır. Böylece, yapı bütünlüğü sağlanmakta; Bunların çok ötesinde insanoğlunun üçüncü derisi sayılan bina kabuğu doğallığın malzeme ve erke kazanımının birleştirilmiş bir simgesine dönüşmüş olmaktadır.
Kolektörler güneş enerjisini ısıya çevirir; Türkiye‘de başta güney bölgelerimiz olmak üzere yaygın olarak kullanılmaktadır. Yıkama ve yıkanma suyunu ısıtma yoluyla fosil yakıt kullanımını azaltmaktadır. Ancak güneş kolektörlerindeki ucuzluk için yapılan verimsiz ve niteliksiz detaylar sorunlar yaratmaktadır.
Isıtma ve soğutma gibi esas ve en yaygın kullanılabilecek alanlara yaygınlaşamamaktadır. Yapı çatıları başta olmak üzere tüm yapı kabuğunda görüntü kirliliği yaratılmaktadır. Bunlara karşın mimari tasarım ve planlama önerileri ile güneş kolektörleri günümüz kullanımlarının çok ötesine taşınabilir. Artk doğu ve batı cephelernde yeralan detayını verdğimiz özel kollektör tipleri dünyada yayılmakta yapının tüm sıcak su gereksinmimni karşılamakla kalmayarak ısıtma yükünün bir bölümünü kazana giren suyun derecesini yüksltme yoluyla katkıda bulanmaktadır.
PRATİK ÖRN
