OHAL hakkında bilinmesi gerekenler

21 Temmuz 2016 08:20

Türkiye çapında ilan edilecek olan OHAL hayatımıza neler getirecek.

1982 Anayasası'na göre olağanüstü hâl, “hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde” uygulanabilir. Ayrıca doğal afet, tehlikeli salgın hastalıklar ağır ekonomik bunalım da olağanüstü hâlin nedeni olabilir.
OHAL NASIL İLAN EDİLİR?

Ohal kararını Cumhurbaşkanlığının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu alır, Meclis onaylar. Altı ayı geçemez. Olağanüstü hâl koşulları devam ediyorsa Bakanlar Kurulu'nun isteği üzerine TBMM her seferinde 4 aydan fazla olmamak üzere uzatılabilir. Olağanüstü hâl bir bölgede ya da bütün ülkede geçerli olmak üzere ilan edilebilir.
OHAL’DE NELER OLUR?

Vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülükleri getirilebilir. Temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir. Olağanüstü hâl kanun hükmünde kararnamesi çıkarılabilir. Olağanüstü hâllerde kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi oldukça genişler, bu kararnamelerin yargısal denetimi de yapılmaz.
OHAL’DE NE GİBİ KISITLAMALAR OLABİLİR?

Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasa’da öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir. Ancak, kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.
OHAL NASIL UYGULANIR?

Olağanüstü hâlin uygulanmasında görev ve yetki olağanüstü hal bir ili kapsıyorsa il valisine; bir bölge valiliğine bağlı birden çok ilde ilân edilmesi halinde bölge valisine; birden fazla bölge valisinin görev alanına giren illerde veya bütün yurtta ilân edilmesi halinde koordinasyon ve işbirliği Başbakanlıkça sağlanmak suretiyle bölge valilerine aittir.
İŞTE OHAL YETKİLERİ

OHAL hükümete çeşitli ‘olağan üstü’ yetkiler veriyor. İşte onlardan bazılar…
SINIRSIZ KARARNAME YETKİSİ

OHAL süresince, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Anayasanın 91. maddesindeki “Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasî haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez” şeklindeki kısıtlamalara ve usule bağlı olmaksızın, kanun hükmünde kararnamemeler (KHK) çıkarabilecek. Bu kararnameler Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girecek.
TAM YETKİLİ VALİLER

Tam yetkili valilerin de görevlendirildiği OHAL'de koordinasyon, Başbakanlık ya da Başbakanın görevlendireceği bakanlıkça sağlanacak. Bunun için OHAL ilanına neden olan konuyla ilgili bakanlık temsilcilerinden oluşan OHAL Koordinasyon Kurulu'nun yanı sıra bölge OHAL kurulları da öngörülebilecek. OHAL valileri güvenlik konularının yanı sıra yerel yönetimlere ilişkin de önemli yetkilere sahip olacak. Buna göre, bölge valileri, OHAL'in gerektirdiği durumlarda yerel yönetimlerin organlarınca alınacak kararların uygulanmasında da yetkili olacak. OHAL'in bir ilde ilanı halinde bu konudaki karar alma yetkisi ise il valisinde bulunacak.
GÖZALTI SÜRESİ UZATILABİLİYOR

Anayasa'nın, “Kişi hürriyeti ve güvenliği” başlıklı 19. maddesinde, gözaltı sürelerinin OHAL döneminde uzatılabileceğine ilişkin hüküm bulunuyor. Maddede, “Yakalanan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırksekiz saat ve toplu olarak işlenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır. Kimse, bu süreler geçtikten sonra hakim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun bırakılamaz. Bu süreler olağanüstü hal, sıkıyönetim ve savaş hallerinde uzatılabilir” deniliyor.
OLAĞANÜSTÜ ÖNLEMLER

Sokağa çıkmayı sınırlamak veya yasaklamak mümkün olacak. Belli yerlerde veya belli saatlerde kişilerin dolaşmaları ve toplanmaları, araçların seyirleri yasaklanabilecek. Kişilerin, üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak suç eşyası ve delil niteliğinde olanlarına el konulabilecek. Olağanüstü hal ilan edilen bölge sakinleri ile bu bölgeye hariçten girecek kişiler için kimlik belirleyici belge taşıma mecburiyeti getirilebilecek.
OHAL’DE YAZILI VE GÖRSEL BASIN YASAKLARI

Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılması, çoğaltılması, yayımlanması ve dağıtılması, bunlardan olağanüstü hal bölgesi dışında basılmış veya çoğaltılmış olanların bölgeye sokulması ve dağıtılması yasaklanabilecek. Yasaklanan kitap, dergi, gazete, broşür, afiş ve benzeri matbuat toplatılabilecek. Söz, yazı, resmi, film, plak, ses ve görüntü bantlarını ve sesle yapılan her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak veya yasaklamak mümkün olacak. Her nevi sahne oyunlarını ve gösterilen filmleri denetlemek, gerektiğinde durdurmak veya yasaklamak gündeme gelebilecek.
TOPLANTI VE GÖSTERİ YASAKLARI

Kamu düzeni veya kamu güvenini bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve toplulukların belli bölgelere girişini yasaklamak, bölge dışına çıkarmak veya bölge içerisinde belirli yerlere girmesini veya yerleşmesini yasaklamak sözkonusu olabilecek. Belli bölgelerde güvenliğin sağlanması gerekli görülen tesis veya teşekküllerin bulunduğu alanlara giriş ve çıkışı yasaklamak gündeme gelebilecek. Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve gösteri yürüyüşlerini yasaklamak, ertelemek, izne bağlamak veya toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapılacağı yer ve zamanı tayin, tespit ve tahsis etmek, izne bağladığı her türlü toplantıyı izletmek, gözetim altında tutmak veya gerekiyorsa dağıtmak mümkün olavak. Dernek faaliyetlerini, her dernek hakkında ayrı karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurmak sözkonusu olacak.
OTUZ GÜN İÇİNDE MECLİS'TE

Meclis içtüzüğünün 128'inci maddesine göre, TBMM, olağanüstü hal ve sıkıyönetim kanun hükmünde kararnamelerini otuz gün içinde görüşüp sonuçlandırmak zorunda. TBMM, olağanüstü hâl ve sıkıyönetim KHK'sini reddedebilecek, aynen veya değiştirerek kabul edebilecek. TBMM olağanüstü hâl KHK'sini reddetmiş ise bu KHK, ret kararının Resmi Gazetede yayımlandığı gün yürürlükten kalkacak. TBMM'nin olağanüstü hâl KHK'leri üzerindeki onay, değiştirerek onay ve ret işlemleri parlamento kararıyla değil, kanunla yapılabilecek.
VURMA EMRİ YETKİSİ

OHAL uygulamasında “teslim ol” emrine itaat edilmemesi veya silahla mukabeleye yeltenilmesi veya güvenlik kuvvetlerinin meşru müdafaa durumuna düşmeleri halinde görevli güvenlik kuvvetleri mensupları doğruca ve duraksamadan hedefe ateş edebilecekler. Güvenlik güçleri hakkında bu nedenle açılan soruşturma işlemleri de tutuksuz yapılabilecek.