Mars’ın en büyük gizemlerinden biri çözülüyor: Kutuptaki buzlar nasıl oluştu?

03 Şubat 2020 13:47

Bilim insanları Mars’ın güney kutbundaki CO2 ve su buzundan oluşan büyük ve katmanlı örtünün kökenini anlamaya çalışıyor. Ayrıca bu örtünün Mars atmosferindeki CO2 ile olası bağlantısı da araştırmacıların merakını cezbediyor.

Bilim insanları Mars’ın güney kutbundaki CO2 ve su buzundan oluşan büyük ve katmanlı örtünün kökenini anlamaya çalışıyor. Ayrıca bu örtünün Mars atmosferindeki CO2 ile olası bağlantısı da araştırmacıların merakını cezbediyor.

Başlıca hipotezlerden birine göre Mars’ın ekseni Güneş’e doğru eğildikçe ve Güneş’ten uzaklaştıkça bu katmanlar üst üste birikti. Yeni bilimsel araştırmada oluşturulan simülasyon modelleri de bu hipotezi destekliyor.

ScienceAlert’in aktardığına göre buzul örtüsünün derinliği yaklaşık bir kilometre ve bugün Mars atmosferinin bütünü kadar CO2 tutuyor. Bilim insanları örtünün olağanüstü desenlerini bir dizi faktöre bağlıyor.

NASA’nın Jet İtki Laboratuvar’ından Peter Buhler, “Modelin belirlediği katman kalınlıkları, yörüngedeki uydulardan gelen radar ölçümleriyle harika biçimde eşleşti” dedi.

Aslında Güney Kutbu’ndaki buz örtüsünü ilginç kılan şey, yapısı. Çünkü su buzu CO2 buzundan daha kararlı ve daha koyu. Bu yüzden de normalde su buzu içinde hapsolan CO2 buzulunun istikrarsızlaşması gerekiyor.

Yeni çalışmaya göre üç faktör bunu engelledi: Mars’ın eksen eğikliğinin değişmesi, iki buz türünün güneş ışığını yansıtma biçimindeki farklılıklar ve CO2 buzu gaza dönüştüğünde atmosfer basıncında meydana gelen değişiklik.

Yörünge hareketi sırasında eğimin değişmesi, Güney Kutbu’na ulaşan Güneş ışığının miktarını da değiştirdi. Bu, bazı dönemlerde CO2 buzu oluştururken bazı dönemlerde de onu gaz haine getirmiş olabilir.

Böylece buz oluşumu dönemlerinde su buzu da CO2 ile birlikte sıkışmış olabilir. Buharlaşma dönemlerindeyse bu kararlı buzun varlığını sürdürdüğü ve şimdi Güney Kutbu’ndaki katmanları oluşturduğu düşünülüyor.

Kızıl Gezegen’in değişen iklimiyle birlikte her seferinde tüm CO2 tabakası buharlaşmadı ve su ile CO2 buzu sıra sıra istiflendi. Araştırmacılar işte bu sürecin 510 bin yıl sürdüğünü ve atmosfer basıncını değiştirdiğini düşünüyor. Tıpkı Leighton ve Murray'in 1960'larda tahmin ettiği gibi...

Phys.org’un aktardığına göre NASA’nın finanse ettiği çalışma, “Mars atmosferinin evrimi ve Güney Kutbu’ndaki buz katmanının tortulaşması” başlığını taşıyor.

Araştırmacılar, Nature Astronomy’de yayımlanan çalışmalarının, buz örtüsünün hikayesini öğrenmede çok önemli bir adım olduğunu söylüyor. Bu da gezegenin milyarlarca yıllık tarihine ve iklim evrimine ışık tutabilir.