İstanbul seçimleri iptal edilebilir mi?

09 Nisan 2019 09:14

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, Rusya gezisi öncesinde İstanbul seçimleriyle ilgili "neredeyse bütünü usulsüz" vurgusu yapıp, 2014'te Yalova ve Ağrı'da seçimlerin yenilendiğini anımsatmasının ardından, "iptal" olasılığı konuşulmaya başladı.

AKP'nin talebi doğrultusunda İstanbul'da geçersiz oyların sayımında sona doğru yaklaşılırken, yarışı önde götüren CHP adayı Ekrem İmamoğlu ile AKP adayı Binali Yıldırım arasındaki oy farkı kapanmadı.

Bunun üzerine "organize usulsüzlük" olduğu gerekçesiyle İstanbul'un 38 ilçesindeki tüm oyların sayılması için YSK'ya başvuran AKP'nin bir sonraki hamlesinin ne olacağı merak konusu.

Yüksek Seçim Kurulu, Pazartesi geç saatlerde verdiği kararla, AKP'nin İstanbul'da 31 ilçede oyların yeniden sayılması talebini reddetti. Bu açıklamayı kamuoyuna duyuran AKP'nin YSK Temsilcisi Recep Özel YSK'nın kararının sürecin bittiği anlamına gelmediğini, "sondajlama yolu" ile sandık sandık itirazlarının süreceğini, bu sandıklar için "olağanüstü itiraz" yoluna gideceklerini söyledi.

YSK'nın bu kararı öncesinde ise AKP kulislerinde olası yeni itiraz sürecine ilişkin birkaç senaryo konuşuluyordu.

Buna göre itirazın sonuçlanmasının ardından, ikinci hamlenin "olağanüstü itiraz" hakkı kullanılarak, "tam kanunsuzluk" gerekçesiyle, seçiminin yenilenmesinin talep edilemesi olduğu yorumu yapılıyor.

AKP: Bütün yolları deneyeceğiz

Bu yorumları güçlendiren ise Erdoğan'ın 2014'teki seçim iptallerini anımsatmasının ardından, Genel Başkan Yardımcısı Ali İhsan Yavuz'un seçimde "organize usulsüzlük" olduğunu belirtip, bunda da "FETÖ parmağı" olabileceğine ilişkin imada bulunması.

Yavuz, gazetecilerin "seçim iptali söz konusu olabilir mi?" sorusu üzerine İstanbul seçimindeki usulsüzlüklerin, Yalova ve Ağrı'nın "yüz katı, bin katı" olduğunu söyledi.

Yavuz'un bunun ardından kullandığı "Bütün yolları sonuna kadar kullanmaya devam edeceğiz" ifadesiyle, seçime açık kapı bıraktığı belirtiliyor.

AKP'de 3 görüş

AKP'de İstanbul seçimlerine ilişkin 3 farklı görüş öne çıkıyor.

Seçimin hemen ertesinde bir grup, seçim sonuçları ile ilgili "Sonuç kabul edilir, rakip aday tebrik edilir" görüşünü dile getiriyordu. Ancak parti yönetiminin, "organize usulsüzlük" gerekçesiyle tüm itiraz yollarını kullanacağını açıklaması, bu grubun önerisinin seçenek dışında kalmasına yol açtı.

Parti içinde uzun yıllardır siyaset yapan, içlerinde çok sayıda deneyimli siyasetçinin de bulunduğu bir grup, partinin hukuki itiraz haklarını kullanmasının doğal olduğuna, geçersiz oyların sayımına ilişkin itirazların da bu nedenle yapıldığına işaret ediyor.

Bu grupta yer alanlar, muhalefet adayı açısından "mağduriyet" algısı yaratacağı, ayrıca tüm muhalefet partilerinin Ekrem İmamoğlu'nun etrafında birleşme olasılığına işaret edip, seçim iptalinin doğru olmayacağını savunuyorlar.

Parti içinde bir grup ise her ne koşulda olursa olsun İstanbul'un AKP'nin hakkı olduğunu, usulsüzlüklerle İmamoğlu'nun önde çıktığını belirtip, seçim iptali dahil her türlü yasal yola başvurulması gerektiğini ileri sürüyor. Erdoğan ve Ali İhsan Yavuz'un açıklamaları dikkate alındığında, bu görüşü savunanların görüşlerinin yaşama geçme olasılığına yüksek şans tanınıyor.

Kılıçdaroğlu'nun ziyaretinin altında ne yatıyor?

İstanbul'da AKP'nin 38 ilçedeki tüm oyların yeniden sayılması için yaptığı başvurunun ardından, muhalefet partileri de harekete geçti.

AKP'nin başvrusunun hemen ardından CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener'den randevu istedi ve görüşme sabah saatlerinde gerçekleşti. İki lider baş başa yaklaşık yarım saat süren görüşmede, Erdoğan'ın İstanbul seçimleriyle ilgili açıklamalarını da izledi.

Kılıçdaroğlu'nun ayrıca, seçim günü Pötürge'de çıkan olaylarda 2 partilinin yaşamını yitirmesi nedeniyle hem başsağlığı, hem de son gelişmeleri değerlendirmek için Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu'nu ziyaret edeceği öğrenildi.

Kılıçdaroğlu'nun Akşener ziyaretini, İstanbul'daki gelişmeleri değerlendirmenin yanında, AKP'nin itiraz başvurusunu karara bağlamak için sabah saatlerinde toplanan Yüksek Seçim Kurulu'na son bir kez "hukuka uygun karar verin" çağrısı yapmak, Erdoğan'a da bir kez daha "millet iradesine saygılı olun" mesajı vermek için planladığı belirtiliyor.

Toplantı öncesine denk getirildi

Bu plana uygun olarak iki liderin görüşmesi sonrasında yapılan açıklama da, YSK'nın toplanacağı saat olan 11.00 öncesine denk getirildi.

Kılıçdaroğlu, YSK üyelerine "vicdan ve hukuk" çerçevesinde karar vermeleri çağrısında bulunarak, "Bu olay demokrasi olayıdır. Olay artık bir büyükşehir belediye başkanı seçiminin ötesine geçmiştir" dedi.

Meral Akşener ise doğrudan Erdoğan'ı hedef aldı. MHP lideri Devlet Bahçeli'nin 1 Nisan'da yaptığı açıklamadaki, "1 oy fazla alan kazanır" sözlerini anımsatan Akşener, "Bu millet, kendi iradesiyle alay edeni, kendisinin iradesini sorgulayanı ve tekrar vesayetle savaştığını iddia edip arkasında durduğu politikacıların kendi vesayetlerini oluşturmaya başladığını gördüğü zaman, gerçekten sandıkta sağlam bir tokat atar" vurgusu yaptı.

CHP: İptalin bedeli ağır olur

CHP'de, AKP'nin "seçim iptalinin altyapısını" hazırladığı yorumu yapılsa da; bazı parti yöneticileri, "faturası ağır olacağı" için nihai noktada seçimin göze alınamayacağını savunuyor.

BBC Türkçe'ye değerlendirmede bulunan bir CHP MYK üyesi "Bu konudaki en önemli açmazları ekonomi. İstanbul herhangi bir kent değil, dünyanın gözü İstanbul'da. Seçim iptali, Türikye'nin demokrasiye vedasının en büyük göstergesi olur. Ekonomiyi nasıl toparlayacaklar? Dolar 8-10 lira aralığına yükselirse ne olur? Bedeli çok ağır olur. O nedenle seçim iptalini göze alamazlar. Bunun hesabını iyi yapmak zorundalar" görüşünü dile getiriyor.

CHP'liler, yeniden seçim halinde de İmamoğlu ile ilgili seçmende 'mağduriyet' ve 'masa başında kaybettirdiler' algısı oluşacağı için Yıldırım'ın ikinci kez kaybedebileceğine vurgu yapıyor.

Erdoğan'ın dile getirdiği Yalova ve Ağrı'da yenilenen seçimleri 2014'te CHP ve HDP adaylarının kazanması da örnek olarak gösteriliyor.

Hangi seçenekler konuşuluyor?

AKP'nin 'seçim iptali' dahil attığı adımları yakından izleyen CHP, öncelikle itiraz sürecinin sonuçlanmasını bekliyor.

CHP'nin tüm engellemelere rağmen, sandıkları koruyarak İstanbul'da seçimi kazandığını, AKP'nin itirazları sonrasında da "uyumayıp sandıkları beklediklerini" belirten CHP kaynakları, gelişen duruma göre tavır alacaklarını belirtiyor.

CHP'li üst düzey bir kaynak, günlerdir teyakkuz halinde olduklarını belirterek, "Elbette gelişen durumlara göre hareket edeceğiz. Ama şimdiye kadar üzerimize düşeni yaptık, hatta 'genel başkan YSK önüne bir sandalye atsın, otursun' diye bile düşünüldü. Ama tabii böyle bir adım doğru mu olur, yanlış mı olur, enine boyuna oturup konuşmamız gerekir" görüşünü dile getiriyor.

İYİ Parti: İptal senaryosu devrede

İYİ Parti'de, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın açıklamaları "seçimin iptali hamlesi" olarak değerlendiriliyor. AKP'nin iptal senaryosunu 31 Mart akşamı uygulamaya koyduğunu savunan bir parti yöneticisi, YSK'nın, il seçim kurulu kararını iptal etmesini buna örnek gösteriyor:

"AKP'nin 'bir gariplik hissediyoruz' diye yaptıkları başvurular, ilçe seçim kurulu tarafından kabul edildi ve hemen sayım süreci başladı. İl seçim kurulu, ilçe seçim kurullarının kararını reddetti ama YSK, 'artık çuvallar açıldı, oylar döküldü, sayım durdurulamaz' dedi. İlçe seçim kurulları kararı sonrasında hemen sayım yapılması bence AKP açısından YSK'dan fikir alınarak uygulanan bir yöntem. AKP şimdi her itirazda bu karara sığınıyor."

İYİ Parti'de seçimlerin iptali kararı verilmesi halinde tekrarlanacak seçim konusunda daha 'karamsar' bir tablo çiziliyor. Seçimin iptali halinde AKP'nin bütün oyunu kaybetmemek üzerine kuracağına dikkat çekilerek, "Hangi sandıkta kimin oy kullandığının tespiti yapılıp, seçmene baskı kurabilirler. Bu en hafif haliye, seçmeni sandıktan uzak tutabilir" yorumu yapılıyor.

HDP: Tekrarlanırsa seçime daha çok asılırız

Erdoğan'ın açıklamaları HDP'de de 'seçim iptali'nin yollarını aramanın işareti olarak yorumlanıyor. HDP'li seçmenin genel olarak muhalefet partisi adaylarını destekleme tavrını hemen her yerde gösterdiğine dikkat çekilerek, "Ama keşke daha fazla İstanbul'un üzerinde dursaymışız, daha büyük farkla seçimi İmamoğlu alabilirdi. Seçimi İmamoğlu kazandı ama AKP, seçimde kaybettiklerini sayımla elde etmeye çalışıyor. Eğer seçim iptali gibi bir durum olursa da biz bu kez işi sıkı tutarız" vurgusu yapılıyor.

HDP'liler, sürecin itirazlarla uzatılmasının "belediyedeki yolsuzlukları örtbas etmek, evrak kaçırmak amaçlı" olduğunu söyleyen CHP sözcülerinin açıklamalarına da katılmıyor. Seçime gidilirken, belediyelerin bu tür duruma karşı zaten hazırlıklarını yapmış olacağına işaret eden HDP kaynakları, bu çabanın seçimi kriminalize ederek, iptal etmeye yönelik bir hamle olduğunu düşünüyorlar.

Yeniden seçim ne zaman olur?

İstanbul'da seçimin iptal edilmesi halinde, hangi tarihte seçimin yapılacağı YSK takvimiyle belirlenmiş durumda.

Kurul'un 29 Mart'ta Resmi Gazete'de yayınlanan kararında, iptal edilen seçimlerin 2 Haziran 2019'da tekrarlanacağı hükme bağlandı.

Ayşe Sayın

BBC Türkçe, Ankara